دبیرستان زنده‌یاد حاج سید حسین نوایی

جهنم نام دره‌ای است در نزدیکی اورشلیم (بیت المقدس) که در جنوب کوه صهیون واقع است. نام این دره در زبان عبری (زبان یهودیان و دین یهود) «گِهینوم» بوده است و از آنجایی که اعراب «گ» ندارند، آنها لغات را معرب می‌کنند یعنی «گ» را با «ج» جایگزین می‌کنند (مانند گرگان که در عربی جرجان می‌خوانند، گوهر که جوهر و جواهر شده است) این واژه «گِهینوم» هم به «جهینوم» سپس به «جهنم» تبدیل شده است .

بله جهنم یک مکان واقعی و دره‌ای در نزدیکی شهر اورشلیم کشور اسراییل است و برای همین است واژه‌ی جهنم دره در مثل پارسی هم وجود دارد (نمونه: کدام جهنم دره‌ای بوده‌ای؟)

اما چرا این دره اینقدر مشهور شد؟ گهینوم مختصر شده‌ی «گه بن هینوم بوده» = «گه + بن + هینوم» = «دره + پسر + هینوم». یعنی دره‌ی پسر هینوم. اما اینکه چرا نام اینجا گهینوم شد باز می‌گردد به زمانی که در این منطقه مردمان کنعان و فینیقیه به خدایانی بنام مُلِک و بَعل باور داشته‌اند و در این دره پرستشگاهی برای بت‌های این دو خدا آفریده بودند و برای این خدایان قربانی می‌کردند. این قربانی کردن آنقدر گسترش و متعصبانه شد که روزی فردی بنام «هینوم» پسر خود را در این مکان قربانی کرد و از آن پس نام این دره به «گه بن هینوم» یعنی دره‌ی پسر هینوم تغییر یافت و رفته رفته «بن» از نام حذف شد و «گهینوم» نام دره شد .

حال چه شد که نام این دره به متون مقدس ادیان ابراهیمی راه پیدا کرد ادامه‌ی این داستان تاریخی است و آن از این قرار است که پس از برچیده شدن ادیان پیشین این دره کاربری خود را تغییر داد و به محل سوزاندن زباله‌های شهر تبدیل شد. بعدها، افراد آن منطقه، بر اساس اعتقاد خود، جنازه‌ی کسانی را که از رستگاری نومید شده بودند، مثل جانیان، قاتلان و آدمهایی را که دست به خودکشی می‌زدند، در این مکان می‌سوزاندند. همیشه بوی گندی می‌داد و جای بدی بود که مردمان این منطقه ضرب‌المثل از پلشتی و زباله‌دانی را به این دره نسبت می‌داده‌اند و چون مکان سوزاندن جسد آدم‌های بدکاره بود در میان مردم به صورت دشنام مثل بود که تو لایق گهینوم هستی یعنی جنازه‌ات را باید در آنجا سوزاند.

رفته رفته این نام و این مثل به درون کتاب‌های مقدس ادیان راه پیدا کرد و برای آن افسانه‌ها سرودند و آنرا زندگی رقت بار پس از مرگ دانستند و با آب و تاب توصیفی از آن شده و جالب اینکه در خود آیین یهود زندگی پس از مرگ بهشت و جهنمی ندارد و این افزوده‌ها و برداشت نام گهینوم و جهنم به دو دین مسیحیت و اسلام باز می‌گردد. این مکان در حال حاضر به پارکی زیبا تبدیل شده است.

دکتر محمدعلی مهراسا