دبیرستان زنده‌یاد حاج سید حسین نوایی

والدین آگاه می‌دانند که بلوغ یکی از دوره‌های حساس رشد کودک است که باید قبل از رسیدن به آن درباره آن آگاهی‌های لازم را داشته باشند. اما در این بین کودکان و نوجوانانی هم هستند که دچار بلوغ زودرس می‌شوند.

تعیین سن بلوغ بستگی بسیار به محیطی که کودک در آن قرار گرفته، دارد. هر کودک در هر کشوری با توجه به اقلیم و محیط جغرافیایی ممکن است بلوغ را زودتر یا دیرتر تجربه کند. حتی به عنوان مثال در کشور ما بر اساس اینکه در مناطق سردسیر زندگی می‌کنیم یا گرمسیر، ممکن است کودکان سن متفاوتی از بلوغ و بلوغ زودرس را تجربه کند.

اما سنی که روی آن از نظر پزشکی برای تعیین بلوغ زودرس بر آن توافق شده است برای دختران زیر ۹ سال و برای پسران زیر ۱۵ سال است. در واقع در این سنین اگر علائم فیزیولوژیک بلوغ دیده بشود، تشخیص بلوغ زودرس داده می‌شود.

برای دختران رشد اندام زنانه و یا به عنوان مثال چرب شدن موها اتفاق می‌افتد. برای پسران هم چرب شدن موها از علائم بلوغ است. ضمن اینکه در پسران تغییر صدا به سمت بم شدن می‌رود. در هر دو جنس ممکن است بزرگی بینی هم دیده بشود. اینها بخشی از علائم ظاهری بلوغ هستند.

گاهی گفته می‌شود کودکانی که در معرض محتوای نامناسب رسانه‌ای قرار دارند و یا خانواده و دوستان از نظر پوشش بیش از اندازه آزاد هستند، دچار بلوغ زودرس می‌شوند. این تعریف برای بلوغ زودرس اشتباه است. کودکانی که در معرض محتوا و تصاویر نامناسب اخلاقی قرار می‌گیرند دچار «آسیب‌ذهنی» و «بیداری جنسی زودتر از موعد» می‌شوند. یعنی زودتر از آنچه معنا و مفاهیم اعمال جنسی را متوجه بشوند، درگیر این محتواها می‌شوند.

اولین قدم برای آگاهی از بلوغ زودرس فرزندان، مراجعه به پزشک است چون والدین باید بدانند که آیا روند بلوغ فرزندشان در مسیر درست قرار دارد یا نه. چون اگر در مسیر نادرست باشد نیاز به راهکارهایی برای کنترل آن است.

قدم بعدی این است که روی «تن‌انگاره» نوجوان کار بشود. تن‌انگاره یعنی دیدی که نوجوان نسبت به بدن خود پیدا می‌کند. بعضی از مادران به دختران خود می‌گویند لباس گشاد بپوش تا برجستگی بدنت پیدا نباشد. این باعث شرم دختر از بدن خود می‌شود. به جای این جمله منفی می‌شود با دخترشان حرف بزنند و لزوم رعایت عفاف و حجاب را توضیح بدهند نه اینکه روی بدن دختر نوجوان برچسب بزنند و عیب بگذارند.

درباره پسر نیز باید همین اتفاق بیفتد و تغییرات ظاهری بدن او باعث حس بد از بدنش نشود. البته بهتر است صحبت درباره این تغییرات بدنی و سیر طبیعی آنها برای دختر و پسر به عهده والد همجنس باشد.

پیشنهاد می‌شود والدین یک «جعبه نوجوانی» برای فرزند خود تهیه کنند. حالا جعبه می‌تواند تبدیل به کیف یا هر وسیله دیگری که بتوانیم تعدادی از اقلام را در آن جای بدهیم بشود. این اقلام شامل یک سری وسائل بهداشتی است که از این به بعد و بعد از بلوغ برای نوجوان لازم است. مثلا یک اسپری بدن یا عطر، پد بهداشتی برای دختران و .... خوب است در این پد تعدادی کتاب درباره علائم بلوغ، لزوم آن و مسائلی از این دست هم بگذاریم. در واقع دادن این بسته به نوجوان خیلی بهتر از این است که مرتب بخواهیم به او تذکر بدهیم که بوی بدنت بد شده و باید به حمام بروی. یا این را نخور، جوش می‌زنی!

بلوغ زودرس باعث می‌شود بچه‌ها در ارتباط با همسالان خود دچار مشکل بشوند. مخصوصاً درباره دختران که باعث یک نوع شرم‌زدگی و کناره‌گیری آنها از دوستانی خواهد شد که هنوز فضای بلوغ را تجربه نکرده‌اند. یا برای پسران که این دوره، دوره اوج بودن با همسالان است ممکن است باعث بشود، پسر از نوع صدا، بزرگ شدن بینی یا درآمدن ریش و سبیل خود پیش بقیه همسالان خجالت‌زده بشود.

علائم روانی هم بیشتر از همان تغییرات ظاهری و بدنی نشأت می‌گیرد. یعنی فرزند ما هنوز از لحاظ عقلی به بلوغ نرسیده است اما درحال تجربه علائم جسمی آن است. اینها باعث ترس یا خجالت در کودک می‌شود. در این مواقع معمولاً دو اتفاق برای کودک می‌افتد. یا آنقدر خجالت می‌کشد که ممکن است علائمش را تا مدتی از والدینش پنهان کند و اصلاً نخواهد درباره آنها آگاهی پیدا کند. یا آنقدر هنوز به بلوغ عقلی نرسیده که برعکس، علائمی که تجربه می‌کند را برای هرکسی بازگو می‌کند.

حریم خصوصی موضوعی است که باید از کودکی برای بچه جا بیفتد. حتی همان زمانی که بچه پوشک دارد یا او را از پوشک می‌گیریم باید حریم خصوصی را به او آموزش بدهیم. اگر دوره‌های مراقبت جنسی و تربیت جنسی به خوبی برای کودک گذرانده شده باشد و به او آموزش داده شده باشد، کودکی که به بلوغ زودرس هم می‌رسد متوجه می‌شود بعضی از علائم و رفتارهایی که از این به بعد باید انجام بدهد جزء حریم خصوصی اوست و نهایتاً باید از والدین برای آگاهی بیشتر درباره آنها کمک بگیرد.

.:انسیه مجذوبی، روان‌شناس:.